NVA

vervolg ingezonden stuk "MET"

Naarmate de jaren verstreken, kwam er meer (maatschappelijke) aandacht voor autisme. Er werd ook niet meer alleen gekeken naar zichtbaar gedrag, maar ook de belevingswereld vanuit het autistenperspectief. Er werd dus niet alleen meer over ‘ons’, maar ook met ons gepraat.
Dat liep alleen nog niet altijd zo’n vaart. Mijn middelbare school liet zich erop voorstaan dat zij gespecialiseerd waren in de begeleiding van leerlingen met onder andere autisme en adhd. Er waren ook docenten die zich daar absoluut vol voor inzetten. Helaas waren er ook aangewezen coördinatoren die het imago van de school belangrijker vonden dan de daadwerkelijke behoefte van leerlingen en hun ouders. Zo werd ik in de bovenbouw in een soort buddyproject gekoppeld aan een docent die een heus certificaat ‘auticoach’ had gekregen, of zoals ze het zelf zei: “een dagje cursus waar ik niks nuttigs heb geleerd”.
Misschien niet helemaal toevallig was zij ook de moeder van één van mijn beste vrienden en dus werden die uurtjes op de dinsdagmiddag erg gezellig met een kop koffie. Maar ook nuttig. Zij vertelde na een tijdje dat ze zelf veel meer over autisme leerde door de gesprekken met mij, dan ze tijdens de cursus had geleerd. Andersom kon ik bij haar terecht met allerlei dingen die mij op school dwars zaten. Ik voelde mij daar erg op mijn gemak: omdat ze mét mij praatte, wilde weten wat voor mij de reden was om de dingen te doen zoals ik ze deed en mij niet allerlei voorgekauwd gedrag in de spreekwoordelijke mond legde.

Ook dat is alweer een goede 15 jaar geleden. Het is nu 2021 en we zijn gegaan van
“autisten zijn dít” naar “iedereen heeft wel zo zijn trekjes” (ja, over die tweede uitspraak kun je ook weer discussiëren). Er zijn op Youtube, Facebook en Instagram diverse eerstehands ervaringsdeskundigen die hele mooie inkijkjes in het autistenbrein geven om wederzijds begrip te kweken en te laten zien dat het heus allemaal niet zo zwart-wit is - ironisch hè?
De maatschappij als geheel is veel inclusiever geworden.

Toch komt er nog af en toe wat langs waar ik persoonlijk door getriggerd word, en ik ben niet de enige. Laatst was dat iemand die een verhaal uit zijn dagelijkse beroepspraktijk op LinkedIn deelde. Hij had een stagiair. En een collega die op een dag boos langs hem heen brieste omdat die stagiair wat gezegd had. De collega was namelijk met een idee gekomen en vroeg de stagiair om een mening. Die kreeg hij: het idee was helemaal niks. De auteur van het verhaal wist ook precies te vertellen waar het misging. Hij kende het idee en zijn collega was meestal de kalmte zelf. De oorzaak was dan ook dat de stagiair autisme had, de vraag ‘geef eens je mening’ letterlijk opvatte en die ongezouten mening dan ook gaf. De auteur nam zijn stagiair terzijde, vroeg hem “hoe zou jij het vinden als iemand je zo’n mening gaf over een idee waar je heel lang over nagedacht hebt” en gaf hem het advies mee om voortaan voorzichtiger te zijn met zijn mening te geven.

Op dit verhaal kwam een veelvoud aan reacties van mensen die het erg herkenbaar vonden. Dat geloof ik ook graag. Maar de reden dat ik getriggerd werd, is dat dit niet een verhaal is van iemand die zijn first encounter with the autist kind beschreef. De auteur in kwestie is een coach, gespecialiseerd in begeleiding van autistische jongeren. De situatie an sich is het probleem niet per sé. Okee, de auteur had zijn collega kunnen aanspreken op diens reactie. Of zijn stagiair eerst eens kunnen vragen om de motivatie van zijn antwoord en zijn manier van antwoorden. Maar natuurlijk is het vooral zijn werk om deze jongeman tips te geven voor als hij straks in de ‘echte’ wereld gaat werken.

Wat mij echter enorm tegen de borst stuit, is dat deze coach ervoor koos om het verhaal zonder enige nuance weer te geven - die er in deze situatie toch echt wel geweest zal zijn - met daarbij het stereotiepe beeld van de autist met onaangepast gedrag zonder inlevingsvermogen. Een coach, wiens taak het volgens mij óók is om begrip te kweken voor een (beroeps)groep die het in het (werkzame) leven al moeilijk genoeg heeft door de obstakels in hun eigen brein en obstakels door onbegrip in de omgeving. Diverse reacties onder het verhaal waren al even betuttelend (“ze kunnen en weten ook niet beter”, “ach, ik zou er wel om kunnen glimlachen”, “leuk toch, die eerlijkheid”). Ik kreeg niet het idee dat de stagiair serieus werd genomen - door wie dan ook.

Nogmaals: de situatie zal herkenbaar zijn voor mensen die met autisten werken. Het punt is… de situatie is óók herkenbaar voor mensen als er in heinde en verre geen autisme in het spel was geweest. Iedereen kent collega’s, met of zonder autisme, die niet in staat zijn om goede feedback te geven, of geen inlevingsvermogen hebben. Iedereen kent mensen die niet in staat zijn om feedback op een goede manier te vragen of te ontvangen en zich als een hork gedragen om wat voor reden dan ook. Autisten zijn in die zin net echte mensen. Iedereen heeft zo zijn trekjes, toch? Waarom worden situaties dan nooit of zo zelden vanuit het andere perspectief verteld?

Het is 2021, maar blijkbaar zijn er nog steeds mensen - zelfs professionals uit het werkveld - die zich ertoe laten verleiden om de stereotiepe Rain Man uit de kast te halen. Zullen we daar nu écht eens mee stoppen? De wereld is niet zo zwart-wit - althans, dat is wat ‘ons autisten’ altijd verteld is. Ik wil niet over één kam scheren en ik kan ook eigenlijk alleen voor mezelf spreken in plaats van voor ‘ons’ als ik vraag om serieus genomen te worden. Toch is dit betoog niet voor mijzelf - ik red mezelf wel. Het is voor al die kinderen, jongeren en volwassenen met autisme die misschien niet zo verbaal zijn. Die misschien niet zo goed in staat zijn om hun gedachten uit te spreken of op papier te krijgen, maar die wel degelijk last
hebben van het feit dat er slechts óver ze gepraat wordt. Praat liever mét ze. Daar leren we uiteindelijk allemaal veel meer van, of je nou autist, adhd’er, laagbegaafd of neurotiep bent.

Of is dat idee echt helemaal niks? Want dan loop ik nu even boos weg